Fotoğraf.01 Çakıldere Köyü, Göle / Ardahan
Hayvancılık faaliyetleri sonucunda oluşan hayvansal dışkının bir bölümü çiftçiler tarafından tarlalarda değerlendirilmekte, bir kısmı ise doğaya gelişigüzel bırakılmaktadır. Bu gelişigüzel kullanım İlimiz topraklarının, yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının kalitesini olumsuz yönde etkilemekte ayrıca hava ve koku kirliliğine sebebiyet vermektedir.
Bilindiği üzere, 2872 sayılı Çevre Kanunu'nun 8’nci maddesinde "Her türlü atık ve artığı, çevreye zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır. Kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililer kirlenmeyi önlemekle; kirlenmenin meydana geldiği hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler." hükmü yer almaktadır.
Kapalı ve Yarı Açık Besihanelerde Hayvansal ve Evsel atıksular sızdırmasız fosseptiklerde biriktirilerek, vidanjör vasıtasıyla en yakın atıksu arıtma tesisine taşınmak suretiyle bertarafının yapılması gerekmektedir.
Şekil.01 Örnek Sızdırmaz Fosseptik (Betonarme)
Bununla birlikte; büyükbaş, küçükbaş veya kanatlı hayvancılık işletmelerinin asgari teknik, sağlık ve hijyenik şartlara uygun olarak kurulmasını ve bu işletmelerin verimli çalışmasını, hayvan sağlığı, hayvan refahı ve halk sağlığının korunarak hayvansal gıda güvenliğini sağlanmasına yönelik mevzuat Tarım ve Orman Bakanlığının uhdesinde bulunmaktadır. Bu işletmelerden kaynaklanan hayvansal yan ürün olarak değerlendirilecek ürünlerin toplanması, taşınması, muamelesi, dönüştürülmesi, işlenmesi, depolanması, pazara sürülmesi, dağıtılması, kullanım ve imha işlemlerinin tüm aşamaları, 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununa dayanan ve 4/12/2011 tarihli ve 28152 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan "İnsan Tüketimi Amacıyla Kullanılmayan Hayvansal Yan Ürünler Yönetmeliği” hükümlerine göre yürütülmektedir. Kategori 1, kategori 2 veya kategori 3 olarak belirlenen hayvansal yan ürünlerin bu Yönetmelikte belirtilen şekilde kullanılması ya da ölü çukurlarında bertaraf edilmesi veya Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik çerçevesinde yakma tesislerinde yakılması gerekmektedir. Ayrıca, ölü hayvanların bütün vücut veya parçaları ve hayvan kadavralarının Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik kapsamında yer almayan kazanlarda veya yakma fırınlarında yakılması veya düzenli depolama tesislerinde bertarafı çevre mevzuatı çerçevesinde uygun görülmemektedir.
Öte yandan; hayvancılık faaliyetlerinden kaynaklanan ve İnsan Tüketimi Amacıyla Kullanılmayan Hayvansal Yan Ürünler Yönetmeliği kapsamında yer alan hayvansal dışkılar dahil deri ve postları, boynuz, diz ve dirsek eklemi dâhil ayakların ve tüylerin, işletmeci tercihiyle hayvansal yan ürün olarak değerlendirilmemesi durumunda atık olarak yönetilmesi gerekmektedir. 02.04.2015 tarihli ve 29314 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Atık Yönetimi Yönetmeliği EK-4 atık listesinde; hayvan dışkıları, 02 01 06 atık kodu ile (ayrı toplanmış ve saha dışında işlem görecek hayvan pislikleri, idrar ve tezek (pisletilmiş saman dahil), akan sıvılar), hayvan doku atıkları, 02 02 02 hayvan dokusu atıkları, mezbaha atıkları ise 02 02 03 tüketime ya da işlenmeye uygun olmayan maddeler atık kodu ile yer almaktadır. Bu tür atıkların, çevre mevzuatı çerçevesinde Kompost Tebliği, Mekanik Ayırma, Biyokurutma, Biyometanizasyon ile Fermente Ürün Yönetimi Tebliğinde tanımlanan kompost, biyokurutma ve biyometanizasyon tesislerinde işlenmesi veya Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelikte tanımlanan yakma tesislerinde yakma yöntemiyle bertarafının sağlanması gerekmektedir. Hayvan dışkılarının Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelikte tanımlanan yakma tesisleri haricindeki yakma kazanlarında veya yakma fırınlarında yakılması veya Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelikte tanımlanan düzenli depolama tesislerinde bertaraf edilmesi uygun bulunmamaktadır.
Şekil.02 Örnek Gübre Çukuru
Ayrıca hayvansal atıkların; köy meydanı, okul, sağlık ocağı, mezarlık, cami, köy konağı, köy odası, köy giriş – çıkış gibi ortak kullanım alanlarına bırakılması, taşınması, depolanması, vb. her türlü işlemi yapmak suretiyle çevrenin ve kaynakların kirletilmemesi, ilaveten hayvan dışkısının gübre olarak değerlendirilmek üzere kullanılması durumunda, gübrenin kapalı ortamda muhafaza edilmesi, koku oluşumunun önlenmesi, yer altı ve yer üstü sularının kirlenmemesi için gerekli tedbirlerin alınması ve ilgili mevzuat çerçevesinde, Tarım ve Orman Bakanlığından gerekli izinlerin alınarak depolama şartlarını sağlama hususlarına riayet edilmesi gerekmektedir.
Kamuoyuna saygıyla duyurulur.
